كردستان به دلیل بهره‌مندی از ظرفیت‌های مناسب در حوزه‌های معادن، كشاورزی و صنایع بومی، از استان‌های مستعد در عرصه ایجاد اشتغال است، اما به دلیل بالفعل نشدن این ظرفیت‌ها، شاهد افزایش نرخ بیكاری دراین استان هستیم، به‌گونه ای كه بیشتر نیروهای انسانی برای به دست آوردن شغل مناسب تأمین معاش خانواده خود، به استان‌های دیگر یا عراق مهاجرت می‌كنند.در شرایط فعلی كه وضع نامناسب اقتصادی درجهان و به‌ویژه كشور حاكم است، بسیاری از كارگران برای امرارمعاش مجبورند با پایین‌ترین دستمزد ممكن كار كنند و درنتیجه، نتوانند بهره‌وری لازم را برای جامعه داشته باشد.
كردستان 230كیلومتر مرز مشترك با عراق دارد و این ظرفیت سبب ایجاد اشتغال برای ساكنان شهرستان‌های مرزی شده است. ارتباطات مرزی دراین مناطق همچنان برقرار است كه از جمله آن می‌توان به ارتباطات قومی و‌نژادی، فرهنگی و فعالیت‌های اقتصادی اشاره كرد. به همین دلیل هم درچند دهه گذشته، عراق و به‌ویژه اقلیم كردستان این كشور، به مركز مناسبی برای جذب افراد جویای كار تبدیل شده است.مسئولان 2 طرف درچند سال گذشته با انعقاد تفاهمنامه‌هایی، سعی در تقویت این ارتباطات داشته‌اند و تاكنون تردد كارگران در 2 سوی مرزها مشكلی نداشته است.
چند سالی است كه بازار اقلیم كردستان عراق برای ورود اتباع ایرانی باز بود، اما دراین میان چند صباحی است كه اقلیم كردستان عراق با تعیین قانون جدیدی، محدودیت‌هایی را برای افرادی كه می‌خواهند به این اقلیم سفر كنند، ایجاد كرده است. دراین میان دود این محدودیت‌ها به چشم افرادی می‌رود كه می‌خواهند در این اقلیم به فعالیت‌های اقتصادی بپردازند.
کار در اقلیم کردستان
یكی از افرادی كه برای انجام فعالیت‌های اقتصادی و به‌عنوان استادكار جوشكاری می‌خواهد به سلیمانیه عراق سفر كند، در گفت‌وگو با همشهری با اشاره به وضع نامناسب بازار در اقلیم كردستان عراق اظهارمی‌كند: مدتی است كه به دلیل برخی تنش‌های داخلی در كردستان عراق، كمتر می‌توانستیم به فعالیت‌های‌كاری خود بپردازیم.
«مهدی احمدی» ادامه می‌دهد: بیش از 50 سال دارم و به دلیل نبود كار در شهرم به شهرستان‌های دیگر كشور مهاجرت كردم. دریكی از شهرستان‌ها با شنیدن این موضوع كه در اقلیم كردستان عراق، برای كارگران و استنادكاران ایرانی كار خوب با دستمزد عالی وجود دارد، به نیت سفر‌كاری به مرز باشماق آمدم.
وی عنوان می‌كند: اكنون بیش از 3سال است كه برای فعالیت‌های‌كاری به سلیمانیه و اربیل سفر می‌كنم و محدودیت‌های جدید حكومت اقلیم كردستان تأثیر چندانی در كارم نداشته است، چراكه در شركت بزرگی فعالیت می‌كنم و آن شركت مجبور به جوابگو بودن دربرابر این قانون است.
ضامن نداریم
«فریاد سعیدی» از كارگرانی است كه از رنج این قشر و درد دوری از خانواده و غم غربت می‌گوید و اظهارمی‌كند: در اقلیم كردستان عراق برای ما كار وجود دارد، اما این كار چنان نیست كه جوابگوی مایحتاجمان باشد.
وی عنوان می‌كند: قانون و محدودیت‌های جدید، كارگران را مجبور می‌كند برای ماندگار شدن دراین اقلیم، با صرف هزینه‌های زیاد، برای خود اقامت بگیرند.
سعیدی ادامه می‌دهد: جدا از صرف هزینه‌های زیاد برای گرفتن این مدارك كه قانون جدید آن را به تصویب رسانده است، باید كارگران فردی را نیز برای ضمانت كردن خود بیابند كه این موضوع نیز بسیار سخت و در واقع می‌توان گفت برای برخی از افراد غیرممكن است.
چهارمین سفر؛ نیازمند كارت اقامت
«هژیر مسعودی» نیز از دیگر كارگرانی است كه می‌خواهد به سلیمانیه برود. وی اظهار می‌كند: روزانه اگر كار برای كارگران ایرانی در بازارهای سلیمانیه وجود داشته باشد، می‌توان 70هزار تومان به دست آورد كه این مبلغ، دوبرابر حق‌الزحمه ما در شهر خودمان است.
وی می‌افزاید: امروزه كار در شهرستان‌های اقلیم كردستان عراق نیز به نوعی واسطه گری تبدیل شده است و اگر فردی بتواند در یكی از شركت‌های موجود این اقلیم فعالیت كند، آن شركت مجبور است براساس قوانین به تصویب رسیده، نسبت به رعایت قوانین جدید اقدام كند.مسعودی با بیان اینكه براساس قوانین جدید هر‌كارگر 3بار می‌تواند به عراق سفر كند و برای بار چهارم باید كارت اقامت داشته باشد، ادامه می‌دهد: كارگر ساده ای كه در بازار كار می‌كند و فردی را نیز برای ضمانتش نمی‌شناسد، باید بیش از 700هزارتومان پول بپردازد تا بتواند این كارت را به‌صورت شخصی بگیرد.
وی عنوان می‌كند: البته اگر فردی در یكی از شركت‌های رسمی اقلیم كردستان عراق مشغول فعالیت‌های اقتصادی باشد، برای گرفتن اقامت و طی كردن راه‌های پیش روی خود دچار مشكل نمی‌شود، چراكه آن شركت موظف به انجام این كار، آن هم با ضمانت صاحب همان شركت است.مسعودی پرداخت هزینه‌های جاری برای گرفتن این مدارك را ازسوی شركت‌های رسمی اجباری می‌داند و می‌افزاید: اگر فردی در یكی از شركت‌های رسمی فعالیت داشته باشد، دیگر مشكل چندانی پیدا نمی‌كند.
هزینه كارت اقامت بالاست
یكی دیگر از كارگران نیز اظهارمی‌كند: از میان همه افرادی كه برای فعالیت‌های اقتصادی و یافتن كار به عراق سفر می‌كنند، تنها گروه اندكی هستند كه می‌توانند برای خود در شركت‌های رسمی‌كاری بیابند و دیگر كارگران نیز در بازار به دنبال این موضوع هستند.
«آزاد مرادی» می‌افزاید: كارگری هستم كه به‌صورت روزمزد در عراق كار می‌كنم و برای یافتن كار نیز روزانه سختی‌های ویژه ای را تحمل می‌كنم.
وی عنوان می‌كند: برای گرفتن اقامت كه به تازگی به‌عنوان یك قانون تصویب شده است و ما نیز موظف به رعایت این قانون هستیم، باید نیمی از حقوق ماهانه‌مان را بپردازیم كه این موضوع برایمان گران تمام می‌شود.
مرادی ادامه می‌دهد: به مشاغلی با حقوق كم در اقلیم كردستان عراق قانع بودیم، آن هم در بازاری كه امروزه آشفته شده است و كمتر می‌توان فعالیت كرد، اما اكنون این قوانین دست و پاگیر جدید سبب شده است نتوانیم مانند سال‌های گذشته فعالیت‌های اقتصادی خود را انجام دهیم و كمترین پس‌اندازی داشته باشیم.
وی اضافه می‌كند: برای فعالیت اقتصادی خانواده خود را ترك می‌كنیم و هرماه فقط 15 روز را در یكی از شهرستان‌های اقلیم كردستان به سر می‌بریم، اما براساس قوانین جدید مجبوریم برای كارت اقامت خود اقدام كنیم كه آن هم هزینه‌های ویژه خود را دارد و به همین دلیل هم دیگر چیزی برای خودمان باقی نمی‌ماند.
دخل و خرجمان همخوانی ندارد
این كارگر كه به نیت كار در یكی از كارگاه‌های جمع‌آوری مواد كهنه به اقلیم كردستان عراق می‌رود، می‌گوید: در یكی از كارگاه‌های این منطقه فعالیت می‌كنم كه بسیار از شهر دور است.
مرادی ادامه می‌دهد: برای دریافت حقوق ماهانه بیش از 700 دلار كه به پول كشورمان بیش از 2میلیون تومان می‌شود، شبانه روز فعالیت می‌كنیم. هرچند این مبلغ بسیار خوب است، اما دخل و خرجمان همخوانی ندارد.
دراین میان بیكاری جوانان همراه با بالا بودن مخارج زندگی زمینه‌ساز مهاجرت افراد زیادی برای یافتن كار به بازار اقلیم كردستان عراق و به‌ویژه استان سلیمانیه شده است، اما نكته قابل تأمل این است كه دراین منطقه، امنیت شغلی كارگران درحدی نیست كه بتوان به آن تكیه كرد.
تیغ دولبه محدودیت برای هر دوطرف
رئیس پایانه مرزی باشماق مریوان نیز دراین باره می‌گوید: محدودیت‌های ایجاد شده ازسوی اقلیم كردستان عراق در زمینه تردد اتباع ایرانی دراین اقلیم برای هر 2 طرف ضررهای زیادی به همراه داشته است.
«مسعود كریمی» اظهارمی‌كند: از 8ماه گذشته حكومت اقلیم كردستان عراق قانونی را به اجرا گذاشته است كه براساس آن اتباع ایرانی در سال فقط 4بار می‌توانند به این منطقه سفر كنند و این اقدام نیز میزان ترددها را به شدت تحت تأثیر قرار داده است.
وی می‌افزاید: می‌توان گفت كه دراین مدت ترددها به یك سوم سال‌های گذشته به‌ویژه در زمینه مسافرت‌ها كاهش یافته است.
كریمی با بیان اینكه اقلیم كردستان عراق فرصت مناسبی برای ارائه محصولات صادراتی كشورمان و همچنین بازار كار خوبی برای استادكاران ایرانی در حوزه‌های عمرانی به شمار می‌آید، می‌گوید: این وضع موجود میزان ترددهای افراد را با چالش بزرگی مواجه كرده است.
ضربه به فعالیت‌های اقتصادی
این مسئول ادامه می‌دهد: بیشتر افراد برای انجام فعالیت‌های اقتصادی از مرز رسمی باشماق مریوان به اقلیم كردستان سفر می‌كنند و اغلب تمایل دارند در بازارهای این اقلیم مشغول فعالیت شوند، اما با محدودیت‌های موجود، این كار به‌سختی انجام می‌شود.
كریمی اظهارمی‌كند: قبل از اجرای این قانون كه محدودیت‌های زیادی نیز برای مسافران به وجود آورده است، افرادی بودند كه روزانه صبح زود برای فعالیت در بازار به اقلیم كردستان عراق سفر می‌كردند و شب‌هنگام نیز بر می‌گشتند، اما اكنون این افراد دیگر نمی‌توانند فعالیت‌های اقتصادی خود را انجام دهند و به همین دلیل نیز با محدودیت‌های جدی مواجه شده‌اند.
اقلیم كردستان بیشتر ضرر كرد
رئیس پایانه مرزی باشماق مریوان همچنین اظهارمی‌كند: بسیاری از طرح‌های عمرانی اقلیم كردستان عراق ازسوی افراد ایرانی درحال انجام بود و فعالانه در توسعه حكومت اقلیم كردستان مشغول كار بودند، درحالی كه با تصویب این قانون، نوعی محدودیت به وجود آمد و البته بیشتر این ضررها نیز گریبانگیر خود این اقلیم شده است.
كریمی با بیان اینكه اكنون در بدنه حكومت اقلیم كردستان عراق برای ادامه این روند دودستگی دیده می‌شود، عنوان می‌كند: در حكومت این اقلیم نسبت به این نوع محدودیت 2طیف وجود دارد كه برخی موافق و برخی نیز مخالف اعمال این محدودیت هستند.
وی ادامه می‌دهد: مسئولان مختلف استان از همان روز نخست و برای برداشتن محدودیت‌های به وجود آمده، جلسه‌های متعددی با مقام‌های مختلف اقلیم كردستان عراق برگزار كردند تا شاید بتوان این قانون را برداشت.
این مسئول می‌گوید: رایزنی‌های مدیران و مسئولان ارشد همچنان ادامه دارد و امیدواریم بتوانیم اجرای این قانون را برای همیشه متوقف كنیم، چراكه با توجه به سابقه دیرینه و تاریخی 2 طرف و همچنین حجم مبادله كالا، ایجاد این محدودیت‌ها نه به نفع اتباع ایرانی است، نه به نفع اتباع اقلیم كردستان عراق.
محدودیت‌ها در صادرات تأثیر ندارد
رئیس پایانه مرزی باشماق مریوان با بیان اینكه این قانون تأثیری بر ترانزیت كالا نداشته است، اظهار می‌كند: به دلیل اینكه برای ترانزیت كالا قوانین ویژه ای وجود دارد، رانندگان برخی از محدودیت‌های موجود شامل پرداخت عوارض خروج مرزی و محدودیت سفر را ندارند.
«مسعود كریمی» می‌افزاید: در حوزه صادرات نیز چون ماشین‌های حامل بار در مرز رسمی باشماق بارهای خود را در ماشین‌های طرف اقلیم كردستان عراق خالی می‌كنند، در واقع فقط بار است كه به خاك طرف مقابل هدایت می‌شود. بنابراین دراین زمینه هیچ محدودیتی وجود ندارد، اما بازرگانانی كه می‌خواهند برای كالایشان در اقلیم كردستان بازاریابی كنند، دچار مشكلات فراوانی می‌شوند.
وی عنوان می‌كند: دلیل اصلی اعمال این قانون ازسوی اقلیم كردستان عراق هنوز كاملا مشخص نیست، اما به نظر می‌رسد این اقدام به چند دلیل انجام شده است كه یكی از آنها می‌تواند موضوع‌های امنیتی باشد.
این مسئول اضافه می‌كند: اتباع اقلیم كردستان عراق كه بخواهند برای سفر به ایران وارد شوند، مجبور به گرفتن ویزا هستند. این موضوع درحالی است كه ما برای سفر به اقلیم كردستان مجبور به گرفتن ویزا نیستیم و شاید اعمال این قانون نیز عكس العملی درمقابل این قانون باشد.
نویسنده: محمد رستگار كریمی/ مریوان- خبرنگارهمشهری
