شاهو کوهستانی پر از معنا در زنجیره پر از مهر زاگروس دمنده ی حیات، منشاء خلقت ، ماوای رندان، کعبه بلوطبانان و سرزمین عاشقانی است کە هر رنجی بر آن را ناروا و خراش بر آن را تحمل نیست و تعهد به حفظ آن، زنده شدن به هوای آن، زندگی یافتن در دامان آن و شرافت از آن از برای آنان است.
شاهو چه از منظر اجتماعی و چه از منظر اکولوژی جایگاه ویژه ای را منحصرا به همراه داشتە بدینسان کە بە کار بردن شاهو صفتی از احساس ناب، واژه ای بە نام کوردستان و جمله ای از مقاومتِ زاگروس را در اجتماعی از اذهان بە درازای تاریخ خود متبلور ساختە است.
شاهو، بلوط، زاگروس و زیستمندانش متضمن حیات بشری به مثابه تولید نیمی از حق حیات (آب) برای زیست بوم ایران، فاتحان، گردانندگانِ تشویش و تخریب، دست درازان و بانیان برهم زدنِ صلح، آشتی و همزیستی موجود در آنند و آنچه بر ساخت چنین رفتاری را نصیب می ماند ترویج ذهنیتیست که انسان ها را گرگ_انسان نامیده، طبیعت را وحشی تعریف کرده است و نه انسان را انسانیت، نه جامعه را جامعه بودن و نه طبیعت را طبیعت بودن می ماند و ادامه آن طغیان، تباهی، نیستی و به‌زانو درآوردن طبیعت اجتماعی جوامع را به همراه داشته و بر حذف مؤلفه‌های زنده و غیر زنده آن نیز اصرار گماشته است، اما اصلاحِ برآن می رود که محیط زیست را بازتاب رفتارهای بشری جهت حفاظت از هویت درونی(فرهنگی) تا حفاظت از بستر طبیعی خود را خود حفاظتی در لوای خود مدیریتی برای اثبات موجودیت بستر زندگی (محیط‌زیست) خویش بعنوان آلترناتیو تعریف کند.
با این اوصاف و احوالی که شاهو پتانسیل آن را با کوسالان بهره برده است چه از نظر فرهنگی که قرن‌های پی‌درپی محل زندگی کوردها بوده و همواره برای آنان نماد وطن، استواری و زندگی را رقم داده است به مانند سایر کوهستان‌ها در زندگی روزمره و در ادبیات کوردی خواستگاه عاطفی داشته و گواه این مدعا شاهو نامی ماندگار برای پسران بوده و هست و از بُعد طبیعی و رخدادهای تاریخی مرتفعرین کوه جغرافیای مناطق غربی را به خود اختصاص داده که در حوالی روستای شمشیر از توابع شهرستان پاوه قرار دارد که در حدود ۳۳۹۰ متر می‌باشد. نزدیکترین شهر به این کوه پاوه و کامیاران است.
این کوه از مهم‌ترین و معروفترین کوه منطقه هورامان است. شاهو در شرق منطقه هورامان قرار دارد و دارای چکادهای معروفی چون زاولی در نزدیکی شهر پاوه و نور در نزدیکی روستای داریان است.
طبیعت گیاهی و جانوری شاهو نیز از غنای بالایی برخوردار است. چشمه‌های پر آبی چون کانی_بل از دل شاهو می‌جوشید و رودخانه پراُبهت سیروان همچون شاهرگ در بدن شاهو کماکان علیرغم سیاست‌های کشنده سدسازی جریان دارد.
ضرورت حفاظت از آن با توجه به غنی بودن سرزمین از منظر پوشش‌های متنوع گیاهی و جانوری، سرچشمه‌های با شکوه و بی‌نظیر آب، وجود الگوهای غارنشینی، نیمه کوچ نشینی و بعضا یکجا نشینی به دلیل وجود و تطابقت با قلمروهای کارستی، ویژگیهای ژئومورفولوژیکی و هیدروژیکی منحصر، قدمت و صلابت این منطقه در تقابل با سایر مناطق چهارگانه تحت حفاظت شناسامه‌دار ایران و تراکم حضور بلوط و پلنگِ زاگروسی، دسته‌های کل و بز، گراز، سیاه گوش، عقاب طلایی، هما و کرکس؛ کارشناسان سازمانیِ این حوزه را مجبور به معرفی آن در سال ٨٨ بعنوان منطقه حفاظت شده شاهو و کوسالان به کوردی شاهۆ و کۆساڵان طی مصوبهٔ شماره ۳۰۳ شورای عالی محیط زیست (کمیسیون زیربنائی دولت) نمود. این منطقه در حد فاصل شهرهای سروآباد، مریوان و کامیاران که هم‌مرز با کوردستان عراق واقع شده و بخشی از این منطقهٔ حفاظت شده در محدودهٔ استان کرماشان قرار دارد، منطقه‌ای که تاکنون ۱۱۷ گونه پرنده، ۲۳ گونه پستاندار، ۱۷ گونه خزنده و ۲۴۲ گونه گیاهی از آن شناسایی شده و ثبت گردیده است و با فهم این استدلال می‌رود که به مانند سایر مناطق چهار گانه سازمان حفاظت محیط‌زیست تدابیر ویژه‌ای طبق دستورالعمل و رفتارهای تعریف شده قانونی، از آن به عنوان بخشی از عرصه‌های طبیعی جغرافیای ایران بدون تمایز با سایر عرصه‌ها حفاظت شود که تحقق این واقعیت با تخریبات گسترده و دلایل واهی به زهی خیال باطل تبدیل و فشار همه جانبه بر پیکره آن حیات زیستمندان شاهو و محیط آن را رو به زوال برده است. پس از ایجاد سد داریان و پروژه ناباروری شاهو و کوسالان و تبدیل تدریجی آن به بیابان و قطع کریدورهای ارتباطی جانداران و گوشتخواران بزرگ و کوچک و برهم زدن چرخه‌های طبیعی حیات در آن و تلاش برای غبارزایی افزون‌تر از گذشته به همراه پدیدار شدن جاده‌های دسترسی مقوله امنیت محزون‌تر این بار در سال ۱۳۹۶ مسئولان استان کردستان و نمایندگان این استان در مجلس شورای اسلامی با ارسال نامه‌ای به رئیس سازمان محیط زیست کشور، عرصهٔ منطقهٔ حفاظت‌شدهٔ کوسالان و شاهو را نسبت به مساحت شهرستان سروآباد زیاد دانسته و آن را مانعی برای ساخت و ساز و فعالیت‌های کشاورزی و باغی اعلام کردند و خواستار تقلیل مساحت این منطقه شدند. خیانتی که قاری آن منصور مرادی نمایندهٔ وقت حوزهٔ انتخابیهٔ مریوان و سروآباد در مجلس شورای اسلامی در اسفند ۱۳۹۶ از تصویب کلیات طرح کاهش این منطقهٔ حفاظت‌شده خبر داد.
داعیه داران و کُرسی به دستانی که با واگذری مناطق امن و افزودن مناطق پیرامونی و ضربه‌گیر و در پاره‌ای موارد نظامی زمینه بیشتری را چه اکنون با ویلا سازی در ییلاق و قشلاق‌های شاهو و کوسالان، چه با قاچاق چوب آن ،چه استفاده بی رویه از درختان با هر عنوان چون سوخت زمستانی و چه زغال چوب برای پخت کباب و درست کردن چای زغال و یا بدتر از همه قطع شبانه درختان برای تصرف اراضی منابع طبیعی و تبدیل آن به تاکستان‌های انگور سیاه به مخاطره افتاده است رافراهم نمودند و جنگل‌هايی که گونه‌های عظیم آن را بلوط زاگرس تشکیل می دهد را همسان با فشار فرط فقر و تنگدستی روستانشینان مرزی و قطع شبانه درختان و قاچاق چوب را به مثابه استان‌های شمال کشور شوربختانه رقم زدند و به مانند شراره‌های آتش که مدام رخسارهای سبز زاگرس را سیاه می‌كرد برای دشمنی با جنگل‌های منطقه تیشه به ریشه هویت‌مان شاهو و کوسالان زدند.
آمانج قربانی
کارشناس محیط زیست
